‘Ervaringen met vrijwilligerswerk in Chinees kindertehuis’ verscheen eerst in het voorjaarsnummer van ChinaNu (dit is de integraal overgenomen tekst).  Tekst en foto’s door Lilian Kranenburg.

China Nu Voorjaarseditie 2013

Steeds vaker is het mogelijk om in China, naast financiële en materiële hulp, ook fysiek te helpen in weeshuizen en kindertehuizen. Samen met mijn 16-jarige zoon Louis Ket was ik afgelopen zomer korte tijd als vrijwilliger actief in het Starfish Fosterhome in Xi’an. Dit tehuis vangt verstoten kinderen tussen 0-4 jaar op die lijden aan een schisis (hazenlip), spina bifida (open rug) en hartafwijkingen. Maar het biedt ook permanente opvang aan gezonde vondelingen en wezen. Kinderen komen in dit weeshuis in contact met tal van vrijwilligers van verschillende nationaliteiten, en ook met jonge Chinezen die in de weekenden hun steentje in de zorg en opvoeding bijdragen. Het komen en gaan van goedbedoelende vrijwilligers wordt met enige gelatenheid en begrijpelijke verwondering  geaccepteerd.  Mijn keuze om het Starfish Fosterhome te steunen, heb ik gemaakt na mij te hebben georiënteerd bij de in Shanghai gevestigde organisatie Oranje Daad. Dit is de goede doelen-poot van de daar gevestigde Oranje Vereniging, die eerder op grote schaal fondsen wierf voor dit tehuis. Ik wilde graag een vrijwilligersproject samen met mijn zoon doen.

Eerste indruk

Na een lange rit door overvolle wegen waarop het verkeer regelmatig vastloopt, naderen wij ons doel in de buitenwijken van Xi’an. Gaandeweg verandert het straatbeeld: veel kapot asfalt, bergen afval langs de weg, te kust en te keur kleine eetstalletjes, omgedraaide olievaten met smeulende kastanjes of maïskolven erop en tal van reparatieschuurtjes. Vlak daar langs af rijden bussen en vrachtwagens onverminderd hard, voortdurend claxonnerend. De eerste indruk die het tehuis op ons maakt, is veel beter dan we hadden verwacht. Het is licht en ruim en er is speelgoed in overvloed. Verder zien we loopwagentjes, schommels en glijbanen, ballen en knuffels. Aanvankelijk deed het gebouw dienst als bordeel, na sluiting werd het toegewezen aan de Zuid-Afrikaanse oprichtster van Starfish Fosterhome, wijlen Amanda de Lange.

Vrijwilligers en nanny’s

In het kindertehuis liggen afzonderlijke ruimtes rond twee grote binnenplaatsen, deze ruimtes doen dienst als slaapkamers voor de kinderen. Op alle deuren prijken foto’s met hun Engelse namen. Vanwege strikte adoptieregels blijven de Chinese namen van de kinderen geheim. Het tehuis heeft twee afzonderlijke, redelijk comfortabel ingerichte, slaapruimtes, voorzien van airconditioning voor mannen en vrouwen die vrijwilligerswerk (yigong 义工)) komen doen.

De kennismaking met de leiding, het administratieve en keukenpersoneel verloopt gemoedelijk. We willen zo snel mogelijk zelf de handen uit de mouwen te steken en gaan op zoek naar projecten die we kunnen doen. Wij storten ons als eerste op het uitsoppen van de teenslipperkast die bij de entree staat: een onfris maar in onze ogen uiterst noodzakelijke klus. De rest van ons verblijf staat regelmatig in het teken van opruimen en poetsen, de wasmachines vullen, was ophangen en het droge wasgoed opvouwen. Opvallend vinden wij de enorme werklust van de overzeese Chinese vrijwilligers. Zij willen al hun tijd zo maximaal mogelijk inzetten voor het tehuis en de kinderen.

De lokaal gevestigde Chinese nanny’s bewegen zich op de achtergrond. Zij zijn onverstoorbaar voor de instroom van westerlingen en overzeese Chinezen, die vooral groot is tijdens de zomervakanties. Het lukt ons om met de meeste nanny’s een goede verstandhouding op te bouwen, sommigen hebben echter geen behoefte aan contact met ons als westerse vrijwilligers. Het grootste gedeelte van het budget in het Starfish Fosterhome gaat op aan de salarissen van de nanny’s. Er zijn ongeveer zestien nanny’s, ieder van hen heeft de verantwoording over twee à drie kinderen. De nanny’s starten ‘s ochtends om zeven uur en vertrekken ‘s avonds tussen zeven en acht uur. Hun nachtdiensten rouleren. Zij voeden, baden en kleden de kinderen. Per maand hebben zij vier vrije dagen.

Het beroep ‘nanny’ heeft in China geen hoog aanzien, maar voor veel laagopgeleide vrouwen is het een beter alternatief dan werken als fabrieksarbeidster. Het salaris van de nanny’s is RMB 1000 per maand (€138), dat van de ‘hoofdnanny’ is RMB 2000. De salarissen die in Starfish worden verdiend zijn even hoog als die in het stadsweeshuis. Voor dat salaris moeten de nanny’s weliswaar lange dagen maken, maar de werkomstandigheden lijken goed. Er wordt veel onderling gelachen. Ook is er televisie op de kamers waar de nanny’s ‘s avonds wacht houden. Het werktempo voor de nanny’s ligt voor Chinese begrippen tamelijk laag. Wanneer de kinderen na hun middagmaaltje gaan slapen, hebben de nanny’s anderhalf uur de tijd om te eten en te rusten.

Vanuit onze westerse blik bezien zouden de nanny’s meer tijd mogen besteden aan het schoonmaken, sorteren en repareren van kleding en allerlei andere huishoudelijke taken. De vloeren in het tehuis zijn vaak vuil, de kinderstoelen plakkerig en besmeurd en de badkamer hoe met gedoneerde piepkleine WC’tjes ziet er vies en ongezellig uit. Op de gehele kinderafdeling ruikt het bedompt en zuur. Er wordt zelden gelucht. Wanneer ik mee help om de kinderen hun avondeten te geven, wordt mij al snel duidelijk dat er steeds drie kinderen gevoed worden uit eenzelfde kommetje, allemaal met dezelfde lepel, of de kinderen al dan niet een lopende neus hebben maakt daarbij niet uit. De oorzaak van de grote hoeveelheden aan hoestbuien en verkoudheden zou hier zomaar door verklaard kunnen worden. Er lijkt weinig ambitie te zijn onder de nanny’s om het tehuis schoon te houden en de kinderen naar een volgend stadium in hun ontwikkeling te brengen. De nanny’s richten zich vooral op de verzorging van de kinderen, er is minder oog voor het algehele welzijn en ontwikkeling van de kinderen op de lange termijn.

Het stelt mij enigszins gerust dat er binnenkort een organisatie het weeshuis zal bezoeken die Half the Sky heet, met als doel de nanny’s te trainen in onder andere hygiëne en voedingsleer. Ondanks de lage verzorgingsmaatstaven en het vrijwel uitblijven van gerichte interactie tussen nanny en kind, moet gezegd worden dat de kinderen blij ogen en de meeste kinderen zich heel aanhankelijk opstellen, een teken dat de sfeer in het tehuis goed is.

Het kind centraal

De bedoeling van de nieuwe trainingen is dat er onder de nanny’s meer kennis komt over dieet, verzorging en hygiëne. De voorliefde onder Chinezen voor ronde en bolle baby’s is bekend. Vooral sommige lievelingsbaby’s zijn door een overdaad aan melk zo dik, dat het onmogelijk is om hen te leren kruipen. Vaak krijgen huilerige kinderen een fles melk aangeboden, maar de overdaad schaadt. Veel kinderen hebben slechte gebitten. Een van hen loopt nu al met een volledig kunstgebit rond, haar volwassen gebit is mogelijk ook aangetast. De melk die de kinderen ‘s avonds voor het slapen krijgen toegediend werkt daar aan mee. Mondhygiëne is essentieel en het wordt de hoogste tijd dat deze wordt aangepakt.

De wens van de huidige directeur, Naomi Kerwin, is dat de ontwikkeling van het kind centraal komt te staan als doelstelling van het weeshuis; het stadium dat het in leven houden van kinderen de belangrijkste doelstelling was, is nu gepasseerd. Inmiddels wordt er gestreefd naar vergroting van interactie tussen nanny en kind. De kinderen toespreken, voorlezen en laten antwoorden gebeurt tot op heden nog te weinig. De kinderen kunnen dan ook niet of nauwelijks praten. Welgeteld heb ik slechts een van de vierjarige kinderen goed horen spreken, alle anderen brabbelen wat en gebruiken wijsvinger en keelklanken om iets duidelijk te maken. In een aantal gevallen zijn er ook fysieke beperkingen waardoor het spraakvermogen zich niet goed kan ontwikkelen. Ik geloof niet dat het een cultureel verschil is dat ‘wij’ wel interactief met onze kinderen omgaan en Chinezen niet. Dat wordt naderhand bevestigd tijdens onze 16 uur durende treinreis van Xi’an naar Shanghai. Ik zie ouders liefdevol met hun kinderen praten, voorlezen, aankijken, lachen, kietelen, vragen stellen, spelletjes spelen. Tenslotte laten ze kinderen op hun schoot in slaap vallen.

Op de aanwezigheid van de buitenlandse vrijwilligers reageren de nanny’s bij Starfish verschillend. Dat is te begrijpen. Sommigen zullen ongetwijfeld denken: waarom komen mensen helemaal vanuit Australië, Amerika, Hong Kong of Nederland naar Xi’an om dit werk te doen? Wat beweegt iemand om zijn of haar zuur verdiende geld uit te geven aan een reis rond de wereld om onder tamelijk Spartaanse omstandigheden zich te bekommeren om deze verstoten groep jonge mensen? Sommige nanny’s blijven afzijdig, maar lachen vriendelijk. In veel gevallen lijkt er een onzichtbare muur aanwezig, dat respecteren wij. Wij zijn hier slechts voor korte duur, intensieve relaties opbouwen is moeilijk. Dit accepteren, maakt de momenten waarin je ervaart dat ‘wij en zij’ hetzelfde doel hebben, om de kinderen vooruit te helpen en bij te staan, des te mooier. Door vrijwilligers worden er verschillende projecten op het weeshuis uitgeprobeerd. In veel gevallen slaan deze initiatieven helaas niet aan, juist omdat ze van buitenaf komen. De nanny’s zien niet altijd dezelfde noodzaak tot het aanbrengen van veranderingen in een aantal vaste patronen zoals ‘wij’ die zien.

Acceptatie adoptiekinderen

In elk geval is de hoofdnanny Xiao Liu erg blij met de komst van de vrijwilligers. Zij vindt hen een aanwinst voor het tehuis, omdat het naast de onontbeerlijke ondersteuning bij de vele kleine en grote reparaties, veel gezelligheid brengt. De vrijwilligers nemen de tijd om met de kleintjes te spelen, te wandelen en rond te rijden, kleurplaten in te kleuren, liedjes te zingen, en met ze te knuffelen en schommelen. Zij brengen een gemengde sfeer van jeugdig doorzettingsvermogen, vrolijkheid en organisatorische ervaring met zich mee. Bovendien brengen deze vrijwilligers het tehuis onder de aandacht wanneer zij weer terugkeren naar huis, in China of in het buitenland. Dit komt de kinderen van het tehuis zowel direct als indirect, op de langere termijn, ten goede.

Chinese vrijwilligers van omringende scholen en universiteiten komen regelmatig langs om een dag met de kinderen bezig te zijn. Dat is belangrijk en zou nog meer mogen worden gestimuleerd. Daarmee wordt acceptatie van adoptiekinderen in de Chinese cultuur bevordert. Van veel Chinese vrijwilligers die het tehuis in grote getale in de weekenden bezoeken, krijgen wij de zelfde vragen, als van sommige nanny’s. Waarom willen wij zo graag Chinese baby’s helpen? Met welke motieven komen wij hier? Er schuilt geen achterdocht in deze vragen, maar men is oprecht nieuwsgierig naar de beweegredenen van de buitenlanders.

Uit gesprekken die wij zelf voeren met andere vrijwilligers in dit tehuis blijkt dat zij een grote betrokkenheid voelen met China, door studie, familie of werk. Sociale betrokkenheid is voor mij en mijn zoon Louis de belangrijkste reden om dit project te ondersteunen. Mijn zoon wil daarnaast in de toekomst in de verpleging gaan werken. Zijn ervaring bij Starfish heeft hem alleen maar extra gemotiveerd. Naast het harde werken heeft hij ook veel plezier beleefd met leeftijdsgenoten rond de zorg om de kinderen.

Ik was blij verrast dat er in dit tehuis zoveel jonge mensen, scholieren en studenten van binnen en buiten China actief zijn. De vrijwilligerservaring op Starfish zal hun kijk op de wereld mede bepalen. Westerlingen zullen door het vrijwilligerswerk in dit relatief arme tehuis sneller vragen gaan stellen bij de relatieve luxe positie waarin wij dingen kunnen doen en ondernemen. En daar mogen wij zeker van tijd tot tijd bij stilstaan!

Lilian Kranenburg

Lilian Kranenburg is oprichter/eigenaar van ChinaMoves, en bestuurslid van Guanxi.nu. Voor haar dagelijkse blogs uit juli 2012 over Starfish Fosterhome zie: www.chinamoves.com

Louis Ket (1995) volgt een opleiding Verpleegkunde aan het ROC in Amsterdam.  Dit was zijn tweede bezoek aan China.

Begin februari 2013 heeft de locale overheid besloten alle fosterhomes in Sha’anxi te sluiten.  Dit is gebeurd nadat elders in China een brand in een fosterhome woedde met dodelijke afloop.  Het bestuur van Starfish

Louis Ket met Brian en Catherine

beraadt zich nu om op een andere locatie in China een nieuw fosterhome op te zetten.

Voor meer informatie zie: www.starfishfosterhome.org

Over China Nu: De VNC geeft elk kwartaal het blad ‘China Nu’ uit. Dit tijdschrift biedt nieuws over en achtergronden en analyses van de Chinese samenleving. De meest uiteenlopende onderwerpen worden behandeld, van economie tot acupunctuur, van de positie van de vrouw tot de moderne Chinese kunst. De artikelen worden geschreven door Chinakenners die het land regelmatig bezoeken. Een jaarabonnement kost slechts € 22,-. U kunt zich voor een abonnement ook per e-mail aan info@vnc-china.nl opgeven.