The dangers of a Catastrophic Conflict between the US and Xi Jinping’s China
Recensie door Lilian Kranenburg

Met de toegenomen spanningen tussen China en Amerika in het afgelopen jaar, waarin het bezoek van Nancy Pelosi – de binnenkort aftredende Spreker van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden – eerder dit jaar aan Taiwan de gemoederen in Beijing flink wist aan te wakkeren, lijkt de boodschap van dit boek dringender dan ooit. Namelijk, dat een oorlog te vermijden valt mits de leiders van vooral de VS en China heldere afspraken en grenzen stellen én die nakomen. 

Kevin Rudd is voormalig premier van Australië (2007-2010 en in 2013), sinoloog en vloeiend Mandarijn spreker. Hij maakte minstens 100 bezoeken aan China en sprak er met onder andere met Xi Jinping en Jiang Zemin. Tot voor kort was hij CEO van de denktank The Asia Society in Washington. In The Avoidable War doet hij een dringend beroep op de internationale gemeenschap, maar vooral op Amerikaanse en Chinese leiders om te komen tot een nieuwe gezamenlijke verstandhouding. De reden voor het schrijven van dit zeer leesbare boek is dat hij een gewapend conflict tussen beide grootmachten als een reële mogelijkheid ziet. Het is zijn persoonlijke visie op hoe de relatie snel diepere bewustwording over elkaars politieke en ideologische culturen, nationale belangen en competitieve drijfveren behoeft dan nu duidelijk het geval is. Dit begrip is cruciaal om vervolgens een raamwerk op te kunnen tuigen waarin men bereid is heldere afspraken te maken om een naderende, catastrofale oorlog te voorkomen. Rudd is op 20 december jl. benoemd tot ambassadeur in de VS voor Australië.

In een jaar zoveel weer veranderd
Rudds boek verscheen begin dit jaar. Sindsdien woedt er een oorlog op het Europese continent en lijkt China niet van plan om Rusland te veroordelen om zijn meedogenloze inval van Oekraïne. Tegelijk zijn de handelsrelaties tussen de VS en China verder gefragmenteerd en lijkt er zelfs sprake van technologische ontkoppeling tussen China en westerse landen. Voorts treft er een energiecrisis een groot deel van de wereld en is Xi Jinping tijdens het 20^ste CCP Congres voor een derde termijn herkozen als leider van de Chinese Communistische Partij waar hij geflankeerd wordt door raadgevers uit zijn eigen kring. Tijdens het congres herhaalde hij dat Taiwan herenigd moet worden met het moederland, desnoods met geweld. Inmiddels is ook het zero-Covid beleid abrupt opgeheven met onvoorziene consequenties voor de bevolking en de wereldeconomie. De globale competitie tussen beide grootmachten is steeds beter voelbaar op het Afrikaanse continent en maakt Australië zich grote zorgen om China’s activiteiten in de Polynesische en Melanistische Archipel. Om maar wat te noemen.   

Wederzijds wantrouwen en onbegrip voedt giftige bodem
Amerika heeft lang het geloof gekoesterd dat China met haar economische hervormingen en groeiende middenklasse tevens een politiek liberalere weg zou inslaan en gevestigde internationale spelregels zou omarmen, maar deze overtuiging werd tijdens de Obama jaren gelogenstraft. In het Amerikaanse perspectief vormen China’s groeiende militaire capaciteiten in marine, lucht, cyber en informatiewinning bovendien een directe uitdaging voor Amerikaanse militaire aanwezigheid in de Stille Oceaan en daarbuiten.

China’s succesvolle, doch heimelijke, acties in te breken op Amerikaanse computersystemen en gevoelige informatie te stelen over hun defensieplannen leidden niet alleen tot zorg en verontwaardiging maar hielpen ook om een wending in het denken over China’s ambities te realiseren. Het ontvreemden van geavanceerde militaire technologieën was verdere olie op het vuur. De VS zien een land dat de bestaande wereldorde omver wil werpen om eigen regels op te leggen. Dat wordt onder andere gedaan via het Belt and Road Initiative, het opspuiten van eilanden in de Zuid-Chinese Zee, maar ook door het inzetten van verschillende cyberstrategieën. Verder is Beijing volgens Washington eropuit om zijn politieke model te exporteren naar ontwikkelingslanden om de eigen politieke en economische invloed te maximaliseren. Om van Taiwan, Hong Kong en Xinjiang nog maar niet te spreken. Het is voor Amerikaanse strategen het heldere bewijs dat China’s ambities en handelingen niet te vertrouwen zijn en het land dientengevolge moet worden beschouwd als een regionale en globale tegenstander.

China’s blik op de VS
Niet alleen is de onderlinge machtsbalans hierdoor beïnvloed, ook de veranderende aard van het Chinese leiderschap is medebepalend voor de verharding en toenemende achterdocht tussen beide machten, stelt Rudd.  Vanuit het Chinese perspectief spelen er eveneens niet onaanzienlijke bedenkingen richting Amerika een rol. Om de welvaart te vergroten, de levensstandaard te verhogen en sociale stabiliteit te garanderen is nodig dat het China van Xi inkomensongelijkheid tegengaat en op termijn onafhankelijkheid van buitenlandse mogendheden bewerkstelligd. En dat kan alleen in een wereld waarin de VS niet langer dominant in Azië is, noch daarbuiten. Zeker nu Amerika, met in het kielzog een enigszins tegenspartelend Europa, er alles aan doet om de technologische opmars van China te dwarsbomen.

Amerika is stelselmatig bezig om China in haar ambities te laten doen struikelen zodat het land zal falen met het doel de ‘Verjonging van de Chinese Natie” te verwezenlijken en daarmee China ervan te weerhouden terug te keren op het wereldpodium als mondiale macht. Amerika respecteert de CCP onvoldoende en heeft geen oog voor de grootsheid van de Chinese geschiedenis en het Chinese volk. In weerwil van de Amerikaanse maatregelen, meent Xi dat het leger van goed opgeleide vaderlandslievende ingenieurs China vooruit zal helpen met de fabricage van toonaangevende halfgeleiders. Daar heeft Xi de private sector niet zo bij nodig en moeten bedrijven als Alibaba en Tencent een toontje lager zingen, aldus de auteur. 

Thucydides: gevaarlijk dichtbij maar het kan voorkomen worden
Rudd gelooft niet in de oude Griekse overtuiging van de historicus Thucydides die stelt dat wanneer een heersende grootmacht wordt uitgedaagd door een opkomende natie, dit onherroepelijk leidt tot een oorlog tussen beiden. Het verklaart de keuze van de titel voor zijn boek. Desondanks, zegt hij, zijn er al veel elementen afkomstig uit de Thucydides Val die een nieuwe Koude Oorlog 2.0 lijken in te luiden en zelfs een hete oorlog tot gevolg kunnen hebben.

Het diplomatiek isoleren van Taiwan is al geruime tijd aan de gang. Het bezoek van Pelosi heeft zoals gezegd de sentimenten in Beijing op scherp gezet met als gevolg een hoeveelheid militaire oefeningen rondom het eiland. China heeft zelfs verklaard dat de Straat van Taiwan Chinees is, en dus niet openbaar internationaal bevaarbaar is. Het zijn dergelijke gebeurtenissen die de temperatuur gevaarlijk hebben doen laten stijgen. 

De auteur ziet vooral dat het uitblijven van bilaterale overeenkomsten over wat cyberdoelen zijn en tot hoe ver gegaan kan worden met het hacken van elkaars infrastructuur, utiliteitsbedrijven en burgerdoelen, plotseling kan leiden tot de plotselinge maar ernstige opschaling van de kans op oorlog.  Hij laat tien scenario’s de revue passeren die de opmars naar conflicten bespreken die bepaald niet ondenkbeeldig zijn. Noord-Korea speelt daar ook een rol in.  Een van de opties is dat Xi’s plannen en ambities zelfs geheel mislukken – wat dan?

Het moet samen en het moet anders
Rudd pleit voor managed strategic competition. Het gaat Rudd erom dat beide landen hun regionale en mondiale doelen binnen een raamwerk van afspraken uitspreken en opstellen. Dat deze gepaard gaan met grenzen, die functioneren als vangrails. En, erkennen en accepteren dat de risico’s van een militair conflict of oorlog daarmee worden verminderd. Een unilaterale houding zal niets opleveren – een balans moet komen in het geven en nemen. Daarentegen zal unmanaged competition vrijwel zeker leiden tot het ondermijnen van elkaars nationale belangen en het verlies van wereldvrede.

Het is hoopvol dat op het Balinese klimaattoneel Joe Biden en Xi Jinping elkaar ontmoetten en dat de Australische Minister van Buitenlandse Zaken Penny Wong vlak voor Kerst een bezoek, na een drie jaar ijzige stilte, aan haar ambtsgenoot Wang Yi maakte. Aan de bittere noodzaak om een gezamenlijke weg te vinden om vreedzaam met elkaar deze planeet te delen heeft Rudd een belangrijke bijdrage geleverd. Het is te hopen dat zijn kennis, ervaring en inzichten meegenomen worden in de beslissingen die overheden nu nemen wanneer het gaat over ‘onze’ relatie met China en de Chinezen.

Gerenseerd door Lilian Kranenburg, 23 mei 2022

———————————————————————-

The Avoidable War, the Dangers of a Catastrophic Conflict between the US and Xi Jinping’s China, Kevin Rudd. Uitgever: Hatchet Australia, 2022.  ISBN 978 0 7336 4850 2 (paperback)