Recensie: Han Han – Mijn generatie

Berichten van China’s populairste schrijver (en autocoureur)

“Zoals iemand op internet al zei: het probleem van China in dit stadium is de tegenstelling tussen het steeds hogere IQ van de bevolking en het steeds lagere moreel besef van de ambtenaren.  Maar behalve dat ze steeds minder moreel besef hebben, gaan ook hun beoordelingsvermogen, vermogen tot het maken van strategische beslissingen, blikveld, handigheid in publieksvoorlichting, mondelinge uitdrukkingsvaardigheid, persoonlijk charisma en crisismanagement steeds verder achteruit.” Dit is één van de vele kritische stellingen van Han Han (Shanghai, 1982) die in deze selectie van zijn blogs (februari 2006-januari 2012) gelezen kunnen worden.

Een tot de verbeelding sprekende woordvoerder

De schrijver/autocoureur die in 2005 al meer dan een half miljard volgers had is een celebrity pur sang, vooral onder zijn jaren ’80 generatiegenoten. Zijn populariteit zette in toen hij vanaf zijn 17^e begon met kritische artikelen op het internet te plaatsen, onder andere over het ontoereikende onderwijsbestel, het gebrek aan kansen voor de meeste schoolverlaters, en ook de grote teleurstelling voor afgestudeerden die met matige diploma’s op zak weinig verbetering in hun situatie weten te realiseren.

In deze bloggencompilatie trakteert Han zijn volgers op openhartige wijze op een breed arsenaal aan onderwerpen, en schuwt een spottende of sarcastische ondertoon niet. Thema’s die terugkeren zijn onder andere onrechtvaardigheid, gebrek aan compassie (vanuit de overheid richting de bevolking), gevolgen van vrijheidsbeperking op het culturele klimaat, het falende onderwijssysteem, het onnut van nationalisme en de onbeantwoorde noden van de kleine man.

Overheidsfunctionarissen in dienst van zichzelf

Graag tikt hij overheidsfunctionarissen die zich zondigen aan onethisch gedrag, of zich gedragscodes aanmeten die weinig te maken hebben met dienstbaarheid jegens de belastingbetaler, op de vingers. Corruptie in al zijn toonaarden neemt hij op de korrel, meestal met humor door de zondaars te ridiculiseren, maar nooit maakt hij gebruik van de bittere directe aanval. Daarmee is hij natuurlijk een luis in de pels van de overheid, die overigens zijn meer controversiële blogs stante pede na publicatie verwijdert. Het zal hebben bijgedragen aan zijn rappe en enorme populariteit.

Vermakelijk zijn de artikelen over bureaucraten die zich schuldig maken aan belangenverstrengeling met lokale ondernemers en daardoor in het gevang belanden. Zo vindt hij ene Feng Shunqiao die in de provincie Zhejiang hoge partijposten bekleedde te betreuren, omdat hij in de 12 jaar dat hij beslissingsbevoegd was “slechts” RMB 800.000 wist op te strijken. Vergeleken bij andere ambtenaren die tientallen miljoenen buit gemaakt hebben is Feng volgens Han“een voorbeeldig ambtenaar” en een “zegen voor de lokale bevolking” en heeft hij erg veel pech gehad. Zodra Feng zijn straf van dertien jaar heeft uitgezeten, vervolgt Han, mag hij direct terugkeren als ambtenaar voor de Chinese overheid.

Ook grappig is zijn hekeling van overheidsinstanties die met behulp van de 50-cent partij (‘5 mao dang 五毛党,’ mensen die ingehuurd zijn door de overheid om tegen betaling van 50 cent/een halve RMB positieve commentaren over hen te verspreiden via internet) zichzelf op allerlei manieren voortdurend veren in het achterwerk laten steken: “……….als iemand anderen moet omkopen om wat bewondering en bescherming te krijgen, dan weet je wel zeker dat diegene spuuglelijk is.”

Nationalisme op ‘gepaste’ momenten

Aan het korte lontje van de Chinese burger die zijn vaderlandsliefde snel door buitenlanders gekrenkt weet, besteedt Han ruime aandacht – van de consumentenboycotacties tegen de supermarktgigant Carrefour (naar aanleiding van de pro-Tibetaanse demonstraties in Parijs tijdens de rondegang van de Olympische fakkel in 2008) tot en met de demonstraties en acties tegen Japanse producten als gevolg van het geschil tussen China en Japan over de soevereiniteit van de Diaoyu/Senkaku eilandengroep. Han noemt het bizar dat deze de gemoederen zo doen beroeren terwijl er op het thuisfront nog zoveel te beklagen is.  “Als iedereen het goed heeft, als het leven gaat zoals je wilt, als je vrouw, je kind, je auto, je werk je gezondheid en je medische zorg allemaal beschermd zijn, dan kunnen we uit beschaafd tijdverdrijf en uit nationaal sentiment,…..natuurlijk streven naar de bescherming van de Diaouyu. Maar als je zelf nog wat dingen hebt die je niet kunt beschermen, zorg daar dan eerst voor, je hoeft niet op de troepen vooruit te lopen.”

Han Han en zijn generatie

Toch is het niet zo dat hij een typisch exponent van zijn generatie genoemd kan worden. Daarvoor laat hij zich regelmatig te laatdunkend uit over zijn generatiegenoten. Ze volgen te kritiekloos onderbuikgevoelens van getarte nationale trots en laten zich te makkelijk spannen voor het overheidskarretje wanneer dat zo uitkomt.  Misschien kan deze houding worden aangemerkt als expliciet behorende tot zijn generatie, maar daar steekt hij zijn nek dan toch weer iets te veel voor uit. Tegelijk breekt hij een lans voor zijn leeftijdsgenoten – hen valt niet te verwijten dat ze apolitiek zijn.  Immers, “in de huidige omstandigheden is de politiek niet iets waar je je voor KUNT interesseren”. Maar gelukkig, stelt hij, neemt zijn generatie steeds meer afstand van onbeschaafde zaken zoals op straat spuwen en voordringen, want “veel slechte gewoontes en gebrek aan beschaving zijn precies de glorieuze tradities van onze oudere generatie.”

Han wordt wel verweten te veel vanuit zijn comfortabele positie salonfähige kritiek op de overheid te uiten en te weinig door te pakken. Echter, zelfs in de wetenschap dat stevigere dissidente geluiden te horen zijn, had hij evengoed zijn observaties en meningen voor zich kunnen houden. Een zinnige opmerking in het voorwoord hierover komt erop neer dat door te veel te snel te willen Han Hans mogelijkheid op beïnvloeding en verandering te beperkt blijft. Zijn balanceerkunst stelt hem echter in staat de grijze grenzen van het toelaatbare zoveel mogelijk op te rekken.

Over de publicatie en de vertaling

Bij de samenstelling van dit overzicht aan blogs is uitgegaan van de eerder in Amerika uitgegeven titel This Generation (Simon & Schuster New York, 2012), waarbij de vertalers, beiden sinoloog, zich hebben bediend van de originele Chinese teksten. Naar hun zeggen was het meest lastige onderdeel de correcte treffende vertaling van Han Hans woordgrappen – om de nuances en speldenprikken juist weer te geven om deze passend uit zijn mond te laten rollen. Zonder zelf de originele bron te hebben geraadpleegd is het moeilijk te beoordelen in welke mate zij hierin geslaagd zijn. Maar inhoudelijk zijn Hans boodschappen treffend en helder weergegeven – de stijl van zijn pen klinkt door en geeft daarmee een doorkijk naar de persoon achter de schrijver. Op een paar ‘kwebbelende’ blogs na leest de bundeling als een trein. Hans geluid is verfrissend en oorspronkelijk, een vertaalkundige prestatie. Daarmee is het een waardevolle aanvulling op het arsenaal aan publicaties over China waarmee die het stereotype beeld weerlegt dat men in het Westen nog te vaak heeft over de immer mondgesnoerde Chinese burger die homogeen de partijlijn volgt en gespeend is van eigen ideeën en meningen.

Uitgegeven door: Uitgeverij De Arbeiderspers, Utrecht 2012

ISBN 978 90 29588423/NUR 320

Copyright Nederlandse vertaling@2013 Annelous Stiggelbout en Mathilde Banfield.

Oorspronkelijke titel: This Generation

Dit artikel verscheen eerder op de site van  China2025

Nuttige links

https://www.facebook.com/HanHanAuthor

http://www.weibo.com/hanhan

http://blog.sina.com.cn/twocold

http://en.wikipedia.org/wiki/Han_Han

http://english.peopledaily.com.cn/90002/96417/7388336.html

http://news.xinhuanet.com/legal/2008-12/15/content_10508294.htm

Met dank aan de uitgever voor het recensie exemplaar.