Door Lilian Kranenburg eigenaar/oprichter van ChinaMoves en co-voorzitter van Guanxi.nu

Kennisnetwerk Guanxi.nu viel een grote eer ten beurt om als eerste een sneak preview van ‘Crocodile in the Yangtze’ in Nederland te mogen tonen voorafgaand aan het maandelijkse China Café in Utrecht**. De Canadees Porter Erisman stelde een pakkend en goed chronologisch opgebouwd beeld samen over Jack Ma (1964, Hangzhou), oprichter van Alibaba en Taboa. De start-up die zonder iets begon en nu het grootste internetbedrijf van de wereld leidt (>dan Amazon en eBay tezamen). Dankzij zijn nauwe samenwerking met Ma had Erisman de juiste papieren om een evenwichtige rapportage over deze gedreven en visionaire man te maken. Erisman werkte ruim acht jaar lang als vice–president van Alibaba (2000-2008), het eerste bedrijf in China dat de gegevens van Chinese MKB producenten categoriseerde zodat kopers uit het buitenland direct toegang kregen tot kleinere verkoopportalen in China die tot op dat moment onbekend waren.

De documentaire is autobiografisch getint en dat maakt de film authentiek. Erisman heeft geput uit zijn eigen ervaringen, interviews, bedrijfsopnames en compileerde uit 200 uur beeldmateriaal een portret van een man die het equivalent van Steve Jobs mag heten. In het bezit van een ongebreidelde overtuiging over de inzetbaarheid van het internet voor de verspreiding van informatie, combineert hij praktisch inzicht met het inspireren van medewerkers om hen te doordringen van de noodzaak nimmer op te geven en altijd door te zetten.

De levens van Erisman en Ma beginnen beide op twee verschillende continenten en spelen zich af tegen totaal andere politieke achtergronden: de jonge Canadees groeit op in de jaren ’60 met de geneugten en verworvenheden van die tijd, terwijl de jonge Ma opgroeit ten tijde van de Culturele Revolutie. De film maakt daarmee interessante tijdslijnen tussen het welvarende en bruisende westen en het politiek geïsoleerde China, laat zien wat de toenadering tussen de VS onder Carter en China onder Deng betekent voor onderlinge samenwerkingsvormen en hoe mede daardoor de levenspaden van Erisman en Ma bij elkaar komen.

We leren Jack Ma kennen als een ijverige scholier en student die Engels studeert, docent wordt en aanvankelijk 12 RMB per maand verdient. Al snel ziet Ma mogelijkheden voor het opzetten van een bedrijfje rond het aanbieden van vertalingen vanuit het Chinees naar het Engels. Het blijft een beetje rommelen in de marge, maar dan ziet hij in 1995 zijn eerste kans het internet aan te wenden om China’s fabrieksproducten onder de aandacht te brengen van buitenlandse kopers. Hij ontdekt dat veel landen in de wereld het web al gebruiken om hun exporteurs te helpen bij het maken van reclame en promotie. China doet dan nog niet mee in deze race. Inkopers laten China links liggen. Voor Ma het startschot zo spoedig mogelijk hier verandering in te brengen. We zien hem langs verschillende schrale overheidsinstanties struinen om de functionarissen te overtuigen dat China de weg van het internet niet langer kan laten liggen. Niet begrijpende ambtenaren, die het immer gevoelige thema rond informatie verstrekking liever uit de weg gaan, bemoeilijken dit proces. Zo krijgt Ma het advies ‘eerst via de juiste weg een afspraak te maken’. Het geeft de mindset van die tijd goed weer, maar ook hoe Ma zijn tijd ver vooruit was.

In de jaren daarop bouwt Ma, gevolgd door een trouwe groep zielsverwanten, verder aan het opzetten van een Gele Gids op internet. Ploeterend in een kleine flat werkt de groep van 18 collega’s aan het opzetten hiervan. “We nemen geen rust, geen pauze en geen vakantie totdat we deze dienst kunnen aanbieden.”  Zo gezegd, zo gedaan. Erisman toont hem steevast als inspirator. Ma weet mensen een toekomstbeeld voor te houden en is in zijn idealisme tevens een warm pleitbezorger voor de Chinese zaak – het land heeft kansen om vooruit te komen; het is de taak van een ieder daaraan bij te dragen. Deze visie en droom zijn regelmatig terugkerende beginselen van zijn ideologie. Ma blijkt al snel mediageniek te zijn en wordt op tal van internationale nieuws en praatprogramma’s gevraagd.  Hij is verrassend ontwapenend en spreekt niemand naar de mond. In de hausse die internetaandelen tot de hoogste pieken doet stijgen, debuteert Ma in Hong Kong met zijn eerste IPO (Initial Public Offering). Ofschoon de lancering iets amateuristisch aandoet en weinig lijkt op de geoliede en flitsende beursgang taferelen van zijn concurrenten, kan je als kijker van deze documentaire slechts met bewondering en licht ongeloof vernemen hoe met volharding en overtuiging het Alibaba team zo ver gekomen is. Maar de wittebroodsweken met de media zijn van korte duur. Want, net op dat moment formeren zich donkere wolken rond de internet industrie met de bekende explosie van de dotcom bubbel tot gevolg.  Interviews worden daarna venijniger en meerdere malen zien wij Jack Ma op internationale nieuwsprogramma’s pittig onder handen genomen worden – hoe kan hij immers gouden bergen beloven nu gebleken is dat de hele industrie op fantastische aannames berustte?  Hij lijkt onaangedaan en zet zijn koers voort.

Interessant is zijn uitstapje naar Amerika waar hij in Silicon Valley een kantoor opent, maar na een maand besluit de zaak op te doeken.  De bedrijfscultuur van samenwerkingspartner Yahoo.com blijkt moeilijk met die van Alibaba te verenigen. Het is een behoorlijk eigenzinnig besluit, maar tegen de achtergrond van Ma’s persoonlijkheid te begrijpen. De grootste uitdaging komt dan nog: ’s werelds grootste online handelsplaats, het Amerikaanse eBay, vestigt zich in China en incorporeert de op dat moment dominante speler EachNet. Hun positie lijkt onoverwinnelijk. Maar in het uiterste geheim bouwen Ma en zijn team aan een C2C site (customer-to-customer), dat uiteindelijk eBay zal verdrijven.  Met de lancering van Taobao, (vert: schat zoeken).  Deze online marktplaats wordt niet alleen gratis beschikbaar voor gebruikers, maar geeft hen tevens de mogelijkheid te chatten en vragen te stellen over te leveren producten, ervaringen te posten, en zoekopdrachten in te stellen.  De uitstraling is minder zakelijk dan die van eBay, met zoete icoontjes en zachte kleuren, en vat post in de ziel van de Chinese consument.

De rest is geschiedenis.  Inmiddels is Alibaba een miljarden concern, waaronder ook de Twitter equivalent, Sina Weibo.  De documentaire eindigt met een wervelende lichtshow in een reusachtig stadion waar Ma een speech geeft aan een gehoor van 16,000 employees. Het belangrijkste is, zegt hij, ‘klanten op de eerste, personeel op de tweede en investeerders op de derde plaats’ en te allen tijde. ‘transparantie en integriteit waarborgen’. In hoeverre Alibaba valt of staat met de aanwezigheid van Jack Ma is vanaf deze positie niet in te schatten, maar gebaseerd op deze documentaire is te verwachten dat zijn naaste medewerkers van dezelfde universeel geldende belangen doortrokken zijn. Dit is een rapportage over iemand die alle denkbare barrières heeft doorbroken en iedere keer vriend en vijand weet te verrassen met een eigenzinnige en volkomen onverwachte koers.

In een wereld waar deze waardes ernstig bevuild geraakt zijn, is het fijn om over het beschimpte Chinese werelddeel eens een goed genuanceerd betoog te horen waarin jonge mensen geïntroduceerd worden, die hart en ziel weten te steken in omwentelingen waar hun voorgangers nooit van konden dromen.

*“eBay may be a shark in the ocean, but I’m a crocodile in the Yangtze River. If we fight in the ocean, we lose, but if we fight in the river, we win,” Ma in interview aan Forbes Magazine, 2005

** Met dank aan gastspreker Ed Sanders (auteur van China Talk) die deze sneak preview voor Guanxi.nu wist te bewerkstelligen.

Trailer Crocodile in the Yangtze